Augustus 2022
Even kan ik de tijd vinden om met ‘goed’ nieuws te komen… Het lijkt een goed vlinderjaar te worden voor de Grote vuurvlinder. Vorig jaar was het vrouwtje al driftig bezig om meer eitjes te leggen dan de jaren daarvoor. Het was even afwachten of dit tot het gewenste resultaat zou leiden. Het wordt in de monitoring van dit moment wel duidelijk dat de trend zich nog even voortzet. Meer vlinders maar ook meer eitjes dan vorig jaar. Het zou kunnen betekenen dat de populatie zich gaat versterken. Om die conclusie te trekken zijn er nog een paar jaren nodig die zich op dezelfde manier voortzetten.
Mijn monitoringsproject, een vrijwilligersproject, die ik op 4 percelen uitvoer geeft ook een goed beeld. In het voorjaar ben ik alle rupsjes die uit de overwintering kwamen gaan volgen. Bijna om de paar dagen kijken en meten tot ze of waren verdwenen of gingen verpoppen. De poppen heb ik uiteraard ook goed in de gaten gehouden en weet tot op de dag wanneer ze zijn uitgevlogen. Uiteraard wordt de verpoppingsperiode geregistreerd.
Op dit moment, in de zomer, noteer ik de aantallen eitjes en ook of er al kleine rupsen zijn die gaan overwinteren. De tweede en derde telling over een paar weken moet duidelijk maken hoeveel rupsen er nu nog over zijn en mogelijk de overwintering ingaan. Een boeiend project van een aantal jaren waarbij ik af en toe hulp van andere vrijwilligers krijg. Het is een hele klus maar doe het graag, heerlijk buiten en data verzamelen om een iets genuanceerder beeld te krijgen van de overleving van de eitjes, rupsen en uiteindelijk aantal vlinders.
Wordt vervolgd.
Augustus 2021:
Leuke recensie waar ik wel een beetje trots op ben…
Maandag, 26 juli, 2021
Geschreven door: Oosterlaar, Susan
Artikel door: Brendel, Mischa
De grote vuurvlinder
Een ode aan de grote vuurvlinder
[Recensie] Natuurliefhebbers komen in vele soorten en maten, doch de meeste natuurliefhebbers zijn meer passief: ze houden vooral van kijken naar en wandelen door de natuur. Geregeld zijn ze donateur van een natuurorganisatie. Je hebt echter ook de natuurliefhebbers die zich actiever inzetten voor de natuur. Susan Oosterlaar hoort absoluut bij die tweede groep. Ze kwam in 2006 als leek in de Weerribben-Wieden wonen en zich liet omscholen tot gids en Weerribbenfotograaf. Ze werd vervolgens verliefd op de grote vuurvlinder – die ondanks zijn naam niet veel groter wordt dan 3 cm in spanwijdte – en besloot er uiteindelijk zelfs een boek over te schrijven: De Grote Vuurvlinder – Onmisbare bewoner in de Weerribben-Wieden, Rottige Meente en Brandemeer. Oosterlaar ging hiervoor zelfs ‘in de leer’ bij bioloog en vlinderkenner Frits Bink. Hij overleed helaas voordat het boek voltooid was, maar wel nádat hij een voorwoord voor het boek had geschreven.
Maar waarom een boek over deze vlindersoort? De grote vuurvlinder is geen zeldzame soort. De ondersoort Lycaena dispar batava is dat echter wel: deze wordt uitsluitend in slechts een paar gebieden in ons land aangetroffen: Weerribben-Wieden, Rottige Meente en Brandemeer.
De Grote Vuurvlinder is geschreven door een amateur-ecoloog en in eerste instantie ook geschreven vóór amateur-ecologen. Het is te weinig wetenschappelijk en vaak te persoonlijk en subjectief om als (semi)wetenschappelijk boek gezien te worden. Maar Oosterlaar pretendeert ook helemaal niet de auteur van een wetenschappelijk boek te zijn; ze vertelt gewoon over haar beweegredenen om dit beestje te volgen en ze beschrijft tot in detail hoe ze waarnemingen verricht. En die waarnemingen zijn zeer interessant, óók voor de bioloog. Het zijn – vooralsnog – weliswaar momentopnames, maar er lijken hier en daar al trends zichtbaar.
De echte show-stelers zijn echter vooral de foto’s van Oosterlaar: de eitjes, de rupsjes, de poppen, de vlinders, de predatoren, de planten waarop vlinder en rups leven, het leefgebied van de grote vuurvlinder; allemaal komen ze uitgebreid en prachtig in beeld gebracht aan bod. Gelukkig laat ze het daarbij niet bij foto’s: al deze aspecten worden ook door Oosterlaar uitgebreid beschreven. Dat levert soms erg algemene passages op (hoe verpopt een rups zich tot een vlinder) en soms ook geopinieerde: de sluipwesp is een ‘gluiperd’ en een ‘sluipmoordenaar’. Daar staat tegenover dat de lezer van dit boek een goed overzicht krijgt van onder meer de gebieden waarin de grote vuurvlinder in Nederland vertoeft, met welke uitdagingen de vlinder te maken heeft en hoe het diertje zich gedraagt. En dat verklaar meteen hoe het mogelijk is voor een ‘amateur’ – al mag je Oosterlaar eigenlijk niet meer zo noemen – om over een kleine vlinder een boek van zo’n 270 pagina’s te schrijven.
Voor amateurbiologen en leken is dit boek een prachtige introductie in het observeren van vlinders – specifiek de grote vuurvlinder – en al wat daarbij komt kijken. Menig lezer zal enthousiast worden en zich wellicht zelfs geroepen voelen bij te dragen aan het behoud van dit dier en de natuur die het nodig heeft – en is dat niet een van de belangrijkste taken van een natuurliefhebber? Haar of zijn enthousiasme voor het moois dat de natuur te bieden heeft, overbrengen op anderen opdat dit moois niet verloren gaat?
Ook de professionele bioloog en natuurbeheerder kan een boodschap – zij het een minder mooie – uit dit boek meenemen: het gaat niet goed met de grote vuurvlinder in Nederland en we dreigen een van de weinige endemische ondersoorten die we hebben kwijt te raken. Ingrijpen, maar vooral meer kennis vergaren, is nodig. Die boodschap zet Oosterlaar kracht bij door enkele hoofdstukken te wijden aan de monitoring die er plaatsvindt in de diverse gebieden waar de grote vuurvlinder (nog) voorkomt.
Als kers op de taart, voor de biologen althans, heeft Oosterlaar als bijlage diverse grafieken en diagrammen van tellingen toegevoegd. Weliswaar valt er op deze figuren genoeg af te dingen, maar ze geven enigszins een beeld van het verloop van de aanwezigheid van de grote vuurvlinder. De hoop is dan ook dat biologen deze boodschap ter harte nemen en hun eigen wetenschappelijke metingen gaan verrichten en conclusies zullen trekken, zodat er op het gebied van officieel beheer stappen worden genomen.
10 juli 2021
Even tijd voor een update. Inmiddels zijn er al honderden boeken verkocht, een mooi resultaat. Het is een eenmalige uitgave dat zal wel meespelen denk ik.
Op dit moment vliegen er al weer enkele vlinders. Vanuit de pop kersvers het veld in. Eind juli begin augustus gaan we eitjes tellen. Het is wel spannend op welk resultaat we uit gaan komen.
Het voorjaar was een redelijk ‘normaal’ voorjaar voor wat de warmte betreft. Op dit moment is de temperatuur ook prima. De hoop is gevestigd op een lange vliegtijd waarin het vrouwtje voldoende eitjes kan leggen en we volgend jaar een beter resultaat gaan zien dan voorgaande jaren. De droogte was voor de vlinder niet goed, dus wie weet wat deze zomer oplevert? We gaan het veld weer in om te monitoren.
2 mei 2021
Het boek is vanaf nu ook te koop bij:
Bezoekerscentrum Staatsbosbeheer in Ossenzijl
Bezoekerscentrum Natuurmonumenten in Vollenhoven
Boekhandel Groenendijk in Steenwijk
Steenwijks boekhuys in Steenwijk
Restaurant Doevehuis , Kalenberg
‘t Lokaal, Kalenberg
De Vlinderstichting
2 mei 2021
Het was een overweldigend feest om op deze manier het boek te mogen presenteren. Er zijn inmiddels al honderden exemplaren verkocht. Ook dit had ik niet verwacht. Dank aan alle mensen die hieraan hebben meegewerkt, fantastisch gedaan.
Een kleine impressie van de dag.
07-04-21
Ja ….het is zover, het boek ligt nu bij de drukker. Een heel traject afgerond. De bestellingen rollen binnen en dat is een goed gevoel. Op 1 mei wordt het boek gelanceerd. Of de presentatie door kan gaan ligt aan de coronaregels die dan gelden. Het wordt spannend. Via de site is het boek te bestellen en binnenkort ook bij Staatsbosbeheer en diverse boekhandelaren te koop. Wacht niet te lang want op= …weer op.
19 -03-21
Het gaat erg goed met de (voor)verkoop. Het boek wordt binnenkort gedrukt en is na 1 mei leverbaar. Over de presentatie is nog geen duidelijkheid. De regels moeten in acht worden genomen maar we hebben nog een aantal weken te gaan, wie weet gaat het toch lukken om er een klein feestje van te maken.
Publicaties komen binnenkort in de Koppel (KNNV) en in het meinummer van Roots.
Ook de Vlinderstichting zal hier aandacht aan schenken evenals een aantal kranten.
Het afronden van een mooi project is in zicht. Hopelijk geniet u mee…in het complete verhaal van dit prachtige vlindertje. Nieuwsgierig? Bestel nu het nog kan!
06-03-21
Het gaat erg goed! De eerste honderd exemplaren zijn reeds verkocht en de PR is net begonnen!
Tot 15 maart in de voorverkoop. Levering na 1 mei. Ik hoop dat een mooie presentatie er tegen die tijd in zit…
02-02-21
Het is zover… de eerste proefdruk is binnen, hier en daar nog een aanpassing en dan nog sleutelen aan de bijlagen. Daarna kan het boek onder de drukpers. Het wordt een boek met een stevige omslag en beslaat rond de 240 pagina’s en de afmeting is 27 x 21 cm. Het beslaat rond de 120 pagina’s met tekst en veel ondersteunende foto’s. De tekst geeft je inzicht in de complexiteit van het gebied, de leefomgeving van de vlinder en de maatregelen met betrekking tot het beheer en behoud van dit mooie gebied om zodoende de vlinder en allerlei andere soorten in stand te houden. Het visuele aspect zorgt ervoor dat je ook zelf de kleuren, de metamorfose van ei tot vlinder en de omgeving beleeft. In de interviews is te lezen hoe de mensen in het veld het zelf beleven. In de bijlagen staat het verloop van aantallen in de afgelopen jaren.
In de voorverkoop is het boek te bestellen vanaf 5 februari t/m 15 maart met 10% korting, de prijs is dan 24,75. Normale prijs 27,50 euro. Per 1 mei wordt het uitgegeven. Kortom dit complete verhaal mag je niet missen!
Een voorproefje? bekijk de impressie van bijna 50 pagina’s .
P.s. de mooiste plaatjes met unieke foto’s staan natuurlijk uitvoerig in het boek 🙂
Ook de gebieden zijn uitvoerig beschreven ondersteund met historische kaarten.
Nieuwgierig? Bekijk deze 50 willekeurige pagina’s uit het boek
En, is het vertrouwen er dat het een goed boek is? Bestel dan via deze site zolang er nog voorraad is. Levertijd na 1 mei.
05-12-20
De opmaak gaat voortvaren. Dit is toch wel een mooie volgende stap. Eindelijk al die foto’s erbij plaatsen, die vertellen en ondersteunen het verhaal.
Het is nog even een klus maar komt goed, wordt een mooi boek. Er zijn zovelen die hun medewerking verlenen of hebben verleend, dank aan hen!
16-11-20
Vandaag de laatste correcties aanbrengen en dan kan ik met de opmaak beginnen. Daar heb ik veel zin in! De foto’s maken het verhaal compleet en ondersteunen de teksten in detail. Er zijn nu over de honderd belangstellenden, ook nieuwsgierig? Meld je dan zonder verplichting met je e-mailadres aan en je krijgt bericht op het moment van uitgave. Ik ga vol energie op naar de volgende fase.
27-10-20
Inmiddels is bekend dat het boek op een landelijke platvorm in maart 2021 wordt gepresenteerd! Een spannend moment. Met veel plezier maak ik dit boek. Het brengt mij niet alleen de natuur dichterbij maar ook ben ik vele details gaan ontdekken in het leven van een vlinder, in het bijzonder de Grote vuurvlinder. In verband met de corona is het niet duidelijk of het een fysieke of een digitale presentatie wordt, maar het boek, dat komt er! Nieuwsgierig geworden? Neem contact op en je krijgt bericht als het boek uitkomt. Bestel het boek dan wel op tijd want het wordt een kleine oplage.
De presentatie van het boek wordt uitgesteld tot volgend jaar. Dit in verband met de corona regels. De dag van de presentatie moet wel een bijzondere worden, het is nog niet duidelijk maar vroeg in het voorjaar 2021 zal het plaatsvinden, indien de regels het dan toelaten om grotere groepen bij elkaar te laten komen. De tekst is bijna af, de interviews afgenomen. Nu nog laten controleren en dan begint het proces van opmaak, erg leuk! Het ziet er naar uit dat het rondom de 200 pagina’s gaat beslaan, tekst en natuurlijk veel (gedetailleerde) foto’s. Gedrukt van gerecycled papier en gifvrije inkt.
Dus even uitstel maar absoluut geen afstel!
Het is alweer 1 april en helaas geen grap, mijn computer is gecrasht vanochtend. Mijn laptop heb ik gelukkig nog maar werkt toch anders dan een lekker groot scherm…maar dat was het nog niet want mijn fototoestel stelt niet meer scherp, althans focust niet meer op scherp. Dus ook die moet naar de reparateur. Zal ook weer worden opgelost voor het (foto) seizoen weer begint en de eerste rupsjes weer naar boven komen…
In deze toch wel rare tijd is het niet mogelijk om de interviews af te nemen die gepland staan, helaas. Dus dan maar tekst bijwerken. Per mail wordt er wel het een en ander uitgewisseld maar face tot face is toch gemakkelijk en gezelliger. We gaan er maar even vanuit dat ook dit weer over gaat en we straks volop de achterstand inlopen. Inmiddels is het formaat bekend, 27cm x 21cm, een mooi formaat dacht ik, hierbij komen de foto’s ook goed tot hun recht. Dus nu eerst verder met de tekst….sterkte allen en blijf gezond!
Vandaag, 21 februari, na een prachtige lange reis de werkzaamheden weer opgepakt in Kalenberg. Vol goede moed weer aan het lezen geslagen, proberen de context te begrijpen en op te schrijven. Ook weer vele foto’s uitgezocht en ja ……nog steeds enthousiast! het boek omvat zo rond de 200 pagina’s. De helft tekst en de andere helft ondersteunende foto’s om processen inzichtelijk te maken. Inmiddels naar de drukker geweest en daarvan krijg ik binnenkort bericht. Spannende tijd en voorlopig een full-time job!
Vandaag 23 december sluit ik voorlopig even het boek… Met veel plezier gewerkt in een prachtige omgeving aan het boek en de meeste hoofdstukken zijn in concept klaar. We gaan eerst nog een maandje reizen. In februari is het een zaak van opmaak van het boek, daarvoor moeten er nog erg veel foto’s worden uitgezocht. De voorraad is groot dus dat gaat lukken, het resultaat wordt mooi!
13 november 2019: Vandaag de interviews uitwerken en vanmiddag op terras verder lezen in de rapporten, verslagen etc. over de grote vuurvlinder. Er is veel te lezen en te leren en…het is geen straf om aan zo een mooi project in deze omgeving te werken.
9 november 2019: Uitzending BNN Vroege vogels
Wat was het leuk om met het team van vroege Vogels op pad te gaan.
De reacties waren overweldigend en de eerste boeken besteld…
Nu hard aan het werk om er ook iets moois van te maken.
Uitstervende Grote vuurvlinder krijgt nieuw leefgebied in natuurgebied De Wieden
Mollen Bron: de Stentor
Kosten nog moeite worden gespaard om kwetsbare natuur in Overijssel te redden. Om te beginnen met De Wieden in de Kop van Overijssel, waar 150.000 euro wordt uitgetrokken om nieuwe, betere leefgebieden voor de Grote vuurvlinder te creëren. Tot 2027 is 450 miljoen euro gereserveerd om de 24 Overijsselse Natura 2000-gebieden onder handen te nemen.
Als er namelijk geen maatregelen worden genomen dreigt de batava, een ondersoort van de Grote vuurvlinder, uit te sterven. Deze vlindersoort komt nu wereldwijd alleen nog voor in Rottige Meenthe & Brandemeer in Friesland en De Weerribben en De Wieden in de Kop van Overijssel. Daarom worden over verschillende stroken met een totale lengte van 10 kilometer tussen oktober 2019 en februari 2020 de oevers in het Natura 2000-gebied De Wieden heringericht om het leefgebied van de vlinder te vergroten, de vuurvlinderpopulatie te laten groeien én te behouden.
Levensvatbaar
De Grote vuurvlinder is een zeldzame vlinder die de afgelopen jaren slechts incidenteel is waargenomen in De Wieden, zegt projectleider Bauke Zijlstra van de provincie Overijssel. ,,De huidige omvang en kwaliteit van het leefgebied is niet voldoende om een levensvatbare populatie van de grote vuurvlinder te behouden.”
Dat zit hem vooral in onvoldoende drassige grond en de daarbij behorende planten, leggen Zijlstra en Rosalie Martens, boswachter ecologie in De Wieden van Natuurmonumenten, ter plekke uit. We varen vanuit Dwarsgracht richting het Giethoornsche Meer, maar Zijlstra stuurt ons direct één van de slootjes in. Daar aan de waterkant staat het vol met Waterzuring en nectarplanten als de Kale Jonker en de Kattenstaart. ,,De eerste is de waardplant waarop de vlinder haar eitjes legt, de nectarplanten zorgen voor de voeding.” Maar de hoeveelheid die er nu staat is niet voldoende om de vlinder naar De Wieden te krijgen en er te houden, stellen Zijlstra en Martens.
De provincie stelt dan ook voor om de oeverstroken van De Wieden natuurvriendelijker in te richten. Dit betekent dat langs de watergangen stroken van 3 tot 5 meter breed worden afgegraven tot net boven het waterpeil. Zo wordt een geleidelijke overgang gecreëerd met bestaande delen. ,,En dat moet dan niet rechttoe-rechtaan worden gegraven”, wijst Martens naar de oever. ,,Maar glooiend, meanderend.”
Er ontstaan zo oeverstroken waarin zich een ‘moerassige verlandingsvegetatie’ met onder andere die Waterzuring, Kale Jonker en Kattenstaart kan ontwikkelen. ,,Ik noem het ‘dras en plas’-gebied”, zegt Martens. De stroken kunnen vervolgens zo als leefgebied fungeren voor de Grote Vuurvlinder met zowel nectarbronnen als plekken om eitjes op af te zetten.
Ik noem het ‘dras en plas’-gebiedRosalie Martens, Boswachter ecologie De Wieden
Stabiele populatie
,,In het verleden heeft de Grote vuurvlinder wel volop in De Wieden geleefd”, zegt Martens. ,,Maar er was te weinig moerassige grond, te weinig planten en te weinig aansluiting met de Weerribben.” Daar is nog wel een vlinderpopulatie van zo’n 400 vlinders groot. ,,En daar willen we in De Wieden ook naar toe. Eerst 500 vlinders in het noorden, daarna 500 in het zuiden en op de lange termijn 3500 vlinders, een stabiele populatie.”
En hoewel je zou verwachten dat de vlinder met 100 gelegde eitjes per vlinder daar snel voor kan zorgen, valt dat tegen. ,,Het overlevingspercentage is 1 procent”, zegt Martens. ,,Dat komt omdat andere insecten en vogels de eitjes van de vlinder, of de rupsen eten. Maar als we het de vlinders makkelijker maken hun soortgenoten in de Weerribben te bereiken, door deze leefgebieden beter op elkaar aan te kunnen laten sluiten, is de kans ook groter dat hun aantal groeit.”
Ruimte voor planten
Er moet nog wel wat werk voor worden verzet. Op verschillende plekken in De Wieden (zie kaartje) wordt langs de oevers gegraven tot op waterniveau. ,,Dan krijg je de drassige grond die we willen”, zegt Zijlstra. ,,Die Waterzuring kan daar dan beter groeien.” Daarvoor moeten ze dus wel de huidige beplanting en begroeiing deels maaien en afgraven. ,,Dat lijkt zonde als je al die rietkragen ziet”, zegt Martens. ,,Maar van die plantensoort is er nog heel veel. De beplanting die we voor ogen hebben in dit gebied is er nu te weinig. Daar maken we dus ruimte voor.”
Al die werkzaamheden voor één vlindertje? ,,Het gaat niet alleen om die ene vlinder”, legt Zijlstra uit. ,,Als de vlinder terug komt, komen ook andere insecten en vogels naar het gebied. We verruimen daarmee dus ook de vegetatie en dierenpopulatie.”
Werkzaamheden
Dit deel van De Wieden wordt vanaf half september ongeveer aangepakt. ,,We denken in december wel klaar te zijn, maar we hebben een uitloopperiode tot eind februari, ongeveer tot het broedseizoen.” Maar het is een onderdeel van een veel groter plan. ,,Aan de overkant, boven Jonen zijn we bezig om akkergrond aan te kopen of te ruilen met andere gebieden. Dat wordt dan ook klaargemaakt voor een moerrassig doel.”
De werkzaamheden in De Wieden zijn geraamd op 150.000 euro, het totaalproject Wieden-Weerribben kost 90 miljoen euro. ,,Zeker voor het Wiedenproject zitten die kosten hem onder andere in de logistiek”, zeggen Martens en Zijlstra. ,,Alle trekkers, machines en apparatuur moeten over het water worden aangevoerd. En het is een groot gebied.”
Mislukt
En dan nog is het afwachten of al dat werk loont. Eerdere pogingen om hem te introduceren in het Naardermeer (1928, 1932), Boornbergum (1932) en Eernewoude (1939 en 1940) zijn allemaal mislukt.